De bereikbaarheid en toegankelijkheid van de zorg en met name ook van de fysiotherapie staat onder zware druk. KNGF-voorzitter Guido van Woerkom heeft in juli een brandbrief verstuurd aan zorgverzekeraars, Zorgverzekeraars Nederland, de Nederlandse Zorgautoriteit en de minister van VWS. In deze brief uit hij zijn zorgen over de onhoudbare situatie in de fysiotherapie gelet op de arbeidsschaarste, de hoge werkdruk en de inflatiecijfers.
De missie van Zorg1 is om de fysiotherapie toekomstbestendig te maken. Fysiotherapeuten verlaten gemiddeld al na elf jaar het vak en startende fysiotherapeuten vaak zelfs al na drie jaar. Hierdoor ontstaan tekorten aan personeel met een gigantische werkdruk bij fysiotherapiepraktijken als gevolg. “Consequentie is dat we per professional meer mensen moeten kunnen behandelen/begeleiden”, zegt Ron Haanschoten, directeur Zorg1. “Maar we willen geen afbreuk doen aan persoonlijke aandacht en kwaliteit. Daar kan digitalisering uitkomst bieden. Hier kunnen praktijken zelf al mee aan de slag. Digitalisering wordt onderdeel van de zorginkoop afspraken en de productfinanciering biedt de ruimte om dit te gaan doorvoeren. Zorg1 wil praktijken zo goed mogelijk informeren en begeleiden in deze transitie. Daarom willen wij ook weten hoe belangrijke stakeholders over digitalisering van de zorg denken. Aan de hand van drie stellingen hebben we een paar van deze stakeholders om hun mening gevraagd.”
#Stelling 1: Digitalisering gaat de zorg ontlasten
In het artikel van icthealth.nl met als titel ‘Zorg op afstand komt steeds dichterbij’ lezen we dat het met de demografische ontwikkelingen als bevolkingsgroei en vergrijzing, het noodzakelijk is dat de zorgsector moderniseert, om de urgente uitdagingen in de gezondheidszorg te kunnen aanpakken. Om de belasting op zorgpersoneel te verminderen is digitalisering nodig. Zorgorganisaties krijgen daardoor ook de mogelijkheid om de zorg beter rond de cliënt te organiseren. Zorg op afstand betekent dat cliënten sneller worden geholpen, zich niet hoeven te verplaatsen voor terugkerende afspraken of langer in hun eigen vertrouwde omgeving kunnen blijven met zelfregie.
Charlotte van Laar, ABN AMRO: “Digitalisering leidt niet alleen tot betere zorg maar het draagt ook bij aan het voorkomen van zorg door de combinatie met een stuk preventie en leefstijl. Dat moet je samen zien, want als je zorg kunt voorkomen dan los je daar natuurlijk ook een deel van het personeelsprobleem mee op. Met preventie kunnen we op de lange termijn de zorgkosten drukken. Belangrijke kanttekening is wel dat wanneer je alles meetbaar maakt, het niet gaat leiden tot extra zorgvraag. Dat kan de andere kant van de medaille zijn. Als mensen van alles thuis kunnen gaan meten, ze straks juist eerder geneigd zijn om naar de dokter te gaan. We moeten dus wel bij digitalisering goed de context meegeven. Kijk naar hoe de huisartsen het nu gedaan hebben met thuisarts.nl. Daarin wordt er een duidelijke context gegeven met welke klachten je wel en wanneer je niet naar de dokter moet.”
“We moeten bij digitalisering van zorg goed de context meegeven, zoals thuisarts.nl dat doet”
Gijs van den Boogaart, VGZ: “De zorgprogramma’s en producten van Fysiotopics, Zorg1 en HealthTrain geven fysiotherapiepraktijken de kans om meer te innoveren en te experimenteren met digitale vormen van zorg. Die zijn al bekostigd, dus je hebt vrije keuze als zorgverlener om de afweging te maken tussen fysieke of digitale vorm van zorg. De inkoop is al geborgd. Waar het om gaat zijn de uitkomsten, en niet de manier waarop je zorg verleent.”
Jelle Jouwsma, HealthTrain: “Digitalisering kan helpen bij het efficiënter regelen van het zorgproces, waardoor er minder personeel nodig is. Een goed voorbeeld vanuit HealthTrain is bijvoorbeeld onze afsprakenmodule binnen MijnZorgApp. Soms vergeten cliënten hun afspraak, kunnen hun afsprakenkaartje niet terugvinden, of ze willen hun afspraak verzetten. Er wordt om al deze redenen gebeld naar de zorginstelling. Zo’n telefoontje afhandelen kost al snel 5 minuten. Door afspraken via een app te regelen, kan deze kostbare tijd anders ingezet worden. Een goed voorbeeld hoe digitalisering er dus voor zorgt dat je het personeel minder belast.”
#Stelling 2: Digitalisering kan de kwaliteit van de zorg verbeteren
Het ministerie van VWS gelooft in digitalisering van de zorg en dat voor een goede kwaliteit van zorg het van belang is dat er goede en tijdige informatie-uitwisseling is tussen cliënt en zorgverlener en tussen zorgverleners onderling. In het coalitieakkoord is overeengekomen dat er meer aandacht en (meer) geld moet komen voor menskracht, digitalisering en gegevensuitwisseling in de zorg. Op welke manieren kan digitalisering een bijdrage leveren aan kwaliteitsverbetering van de zorg?
Gijs van den Boogaart: “Digitalisering is vrij breed en kan dan ook zeker bijdragen aan het het verbeteren van de zorg op verschillende niveaus. Door dataverzameling te automatiseren en uniformeren, zijn we in staat om te vergelijken. Hierdoor kun je continu leren en verbeteren. Een concreet voorbeeld binnen de beroepsgroep van fysiotherapeuten is de database die vanuit het Keurmerk Fysiotherapie is opgesteld. Het idee van deze database is dat er proces- en uitkomstindicatoren gemeten worden die zorgverleners zelf gebruiken in intervisiemomenten en in peer sessies om daarvan te leren. Dat doet Zorg1 ook. De verzamelde data wordt vergeleken en de benchmark wordt teruggekoppeld naar de aangesloten fysiotherapeuten zodat zij daar ook van kunnen leren en het mee kunnen nemen in peer sessies die ze zelf organiseren.
Digitalisering kan ook gaan om e-health. Daar zit een tijdsonafhankelijke factor aan. E-health betekent onder andere op elk moment de cliënt van informatie kunnen voorzien. Maar ook dat zorgverleners elkaar onderling beter kunnen bereiken, dat je de zorg dichter rond de cliënt regelt en dat de communicatielijnen korter worden. Dit zijn wat mij betreft allemaal hele concrete voorbeelden van zorgverbetering dankzij digitalisering.”
Charlotte van Laar: “Er zitten nog wel wat haken en ogen aan dataverzameling. Wie is de eigenaar van de data? Hoe zit het met de privacy? Daar zie ik een rol weggelegd voor koepelorganisaties en beroepsverenigingen en overheid. Daar moet met elkaar de samenwerking in gezocht worden om het te kunnen stimuleren. We moeten de succesverhalen ook veel meer met elkaar delen. Er zijn zoveel mooie voorbeelden van digitalisering en automatisering maar het bereikt elkaar niet. We zouden veel meer moeten leren van elkaar en de mooie initiatieven delen met anderen.”
Jelle Jouwsma: “Met digitale hulpmiddelen kun je de cliënt nog beter informeren. Dat aspect valt ook onder kwaliteit van zorg. Een cliënt krijgt nu meestal alle informatie in de behandelkamer te horen. Vaak wordt een groot deel van deze informatie niet opgeslagen. Dan kun je natuurlijk een folder meegeven over de ziekte of aandoening maar je kunt de informatie ook digitaal delen in de vorm van bijvoorbeeld een animatievideo. Een goed geïnformeerde cliënt stelt gerichtere vragen bij het vervolgconsult en zal sneller het hersteltraject kunnen ingaan. Dat geldt natuurlijk niet voor alles, maar voor een aantal aandoeningen zeker wel.”
Dianda Veldman, directeur Patiëntenfederatie Nederland: “Digitalisering van zorgpaden betekent dat er extra elementen toegevoegd kunnen worden die een cliënt nu niet krijgt. Dat is een voordeel. Bovendien zorgt digitalisering ervoor dat een cliënt betere uitleg krijgt en het kan tevens tot nieuwe mogelijkheden leiden. Het kan de zorg meer op maat maken, door bijvoorbeeld cliënten tussen de behandelingen door vragen te stellen of metingen uit te voeren. Als je deels online zorg verleent, kun je als zorgverlener ook een veel beter beeld krijgen van de situatie van de cliënt. De cliënt krijgt zelf ook een beter beeld van de toepasbaarheid in de eigen thuissituatie.”
Stelling 3: Digitale zorg is voor iedereen toegankelijk
De komende decennia zal digitale zorg steeds vaker gebruikt gaan worden, aldus Ict&Health. Maar nu blijkt uit onderzoek dat maar liefst twee miljoen Nederlanders niet digitaal vaardig zijn. Dit betreft niet alleen ouderen, ook veel jonge mensen hebben moeite met het gebruik van technologie. Krijgen we te maken met een gezondheidskloof tussen digitaal vaardige mensen en de digitale starters?
Dianda Veldman, directeur Patiëntenfederatie Nederland: “Digitale zorg moet voor iedereen toegankelijk zijn, maar dat is het nu nog niet. Dat moet wel ons doel zijn. Wij stellen regelmatig vragen aan ons zorgpanel die betrekking hebben op digitale zorgtoepassingen. Dan horen we vaak terug dat er vanuit de cliënten wel behoefte is aan digitale zorg, maar dat het eigenlijk nooit geboden wordt.”
“Dat het niet voor elke doelgroep geschikt is, dat is misschien nu nog wel zo. Alleen dan wil ik gelijk meegeven dat het een illusie is om te denken dat de cliënt in het fysieke contact met de dokter of fysiotherapeut alles wel begrijpt. Vaak durven ze niet aan te geven als het niet zo is. Het voordeel is natuurlijk dat je de component lichaamstaal hebt in het fysieke contact, dan kun je daar als zorgverlener makkelijker op inspelen. Maar ook hier kan digitalisering al een rol van betekenis spelen, doordat je informatie kunt vereenvoudigen in een video en doordat de informatie op elk gewenst tijdstip na te lezen is.”
“Het is echter ook nog een kwestie van een gewenningsproces. We zijn het nog niet gewend dat ons zorgproces ook digitaal kan verlopen. Kijk maar naar het proces van elektronisch bankieren. Die digitalisering bij de banken heeft een hele ontwikkeling doorlopen en is ook steeds klantvriendelijker geworden. In de zorg staan we nog maar aan het begin. De voorwaarde om het te laten slagen is dat de ICT op orde is, dat het cliëntgericht is en dat het samen met cliënten wordt vormgegeven. Er moet dus nog wel wat water door de Rijn stromen.“